

Een aantal jaren geleden dreigde er in de plaats waar ik woon, in Friesland, naar zout geboord te worden. Afgezien van verzakkingen van de huizen, waar de Groningers door de gaswinning nog veel sterker over kunnen meepraten, zou dat bij ons een verzilting van het akkerbouwgebied betekenen en een verwoesting van de pootaardappelteelt, waar miljoenen mensen direct en indirect van leven. Om ons protest tegen de zoutwinning kracht bij te zetten hebben we toen een poëtische manifestatie tegen het zout georganiseerd. Mijn kinderen hebben er hartelijk om moeten lachen, want zeiden zij: ‘Met poëzie verander je de wereld niet.’ Dat zou kunnen. Maar het Zonnelied van Franciscus is wel het boegbeeld geworden van een veranderende kijk op de wereld en van oudsher werd het protest van de Bijbelse profeten verwoord in poëzie. Een gedicht is dus niet niks. Het kan een andere kijk op de werkelijkheid geven omdat het bij ons naast het denken ook andere zintuigen aanspreekt.
Vanuit de dreiging van de zoutwinning bij ons, voel ik mij dan ook al jaren aangesproken door de ‘terreur’ die door de NAM in Groningen wordt uitgeoefend. Ik geef toe, het is een zwaar woord. Maar als je huis dreigt in te storten, je kinderen bang zijn om te gaan slapen omdat er steeds een aanslag op hun bestaan dreigt, dan is het woord ‘terreur’ het enige gepaste woord, denk ik. Ruim een jaar geleden is uit ergernis over de aardbevingen in Groningen het volgende gedicht ontstaan:
Gegijzeld
je weet het nooit, je wacht, maar ’t gaat gebeuren
onaangekondigd zomaar uit het niets
een denderende trein diep uit de grond
’t gekraak van oude balken, muren scheuren
de kachel rookt gestaag in heel het land
men wast zijn handen in onschuldig water
men zegt het zijn toch oude huizen aan
vervanging toe, je voelt je moe, onthand
er wordt ontkend, vertraagd men wil bewijzen
het schuim ligt op je mond maar dof je ogen
de onmacht dat geteisem nam en neemt
als vreemdeling op eigen erf gegijzeld
het is terreur, een aanslag op je leven
beloftes zijn in leugentaal geschreven


De stugheid van de toenmalige minister Kamp heeft het vertrouwen van de Groningers in de overheid niet bepaald vergroot. Wat dat betreft is er meer hoop bij de nieuwe minister Wiebes. Vandaag (25 januari 2018) hoorde ik op het nieuws dat de overheid besloten had om de verordening dat nieuwe huizen op het gasnet moeten worden aangesloten, is komen te vervallen. Er lijkt eindelijk een omkeer te komen. Onzeker is natuurlijk nog steeds hoe de schade in het Noorden afgehandeld zal worden. Maar er is hoop. Terwijl ik mijn stukje herlees (31 januari 2018), hoor ik op het journaal dat de overheid zich garant verklaart voor het herstellen van de schade.
Franciscus zag de aarde als zijn zuster, moeder aarde. Voor hem was het geen object dat je maar kunt uitbuiten voor je eigen gewin, maar een schepsel van God dat haar eigen waarde heeft. De me too-discussie heeft laten zien, hoe sommige mannen denken om te kunnen gaan met vrouwen en het vrouwelijke. Zuster, moeder aarde past in diezelfde me too-discussie.
Groningers klagen niet snel. Het is misschien wel een koppig volk. Maar er zijn ook grenzen. Er zijn opnames bekend, gemaakt met een geheime camera, hoe vertegenwoordigers van de NAM meenden te kunnen omgaan met slachtoffers van de aardbeving toen het ging om de afhandeling van hun schade. Eveneens een jaar geleden schreef ik daarom:
doorgelopen make-up
ze heeft zich vele jaren laten naaien
elk uur en dag, zelfs ’s nachts, maar zweeg steeds koppig
tot haar make-up door tranen was verwoest
haar schoot verminkt, de pooier door bleef graaien
het noorderland het uitgeklede land
waar hoge heren smoezen ‘was het niet
uw eigen schuld, een vorm van achterstallig
u weet wel, als u zwijgt zijn wij coulant’
de bodem was uitdagend als een vrouw
‘vroeg ze er niet zelf om’ klonk hun verweer
ze sturen haar als kafka door het woud
nu loopt ze schreeuwend rond, de ritsen worden
gesloten, ‘maak het niet persoonlijk vrouwtje’
zij is vol zorgen, niets is nog in orde
Gelukkig voor de Groningers kwam zojuist het bericht door dat de NAM geen rechtstreekse bemoeienis meer heeft met de afhandeling van de schade.