Het is nu alweer twee maanden Coronatijd. En het klinkt raar, maar ik heb ervan genoten. Er daalde een grote rust over het land. Een weldadige rust. Mensen bleven thuis. Minder verkeer, minder verkeerslawaai. De auto bleef staan. Veel winkels waren dicht. De lucht in Amersfoort werd fris als aan het strand. De natuur ademde op. En ik met haar. De criminaliteit daalde. Misschien moet je een beetje een kluizenaar zijn om er zo van te kunnen genieten. Het leek Blaise Pascal weer eens gelijk te geven toen hij stelde dat het meeste kwaad ontstaat omdat een mens niet kan stilzitten in zijn kamer. De smog verdween uit de lucht en daarmee misschien ook een beetje de mist in ons hoofd waardoor we zo in de war kunnen raken over wat belangrijk is voor ons en onze aarde.
Passen op de plaats. Adempauze. Tijd om jezelf te verzamelen, om je huis op te ruimen, schoon schip te maken. Een mooie tijd ook om de balans op te maken over wat we nu echt belangrijk vinden. Wie zijn onze ware helden? Wie zorgen ervoor dat de samenleving draaien kan? Het antwoord was ontnuchterend. Rutger Bregman vroeg zich hardop af: Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers? ‘Hoe is het toch mogelijk dat de mensen waar we overduidelijk niet zonder kunnen - vuilnismannen, politieagenten, verplegers - zo slecht verdienen, terwijl onbelangrijke, overbodige of zelfs schadelijke bankiers, lobbyisten en consultants veel beter boeren?’
Geeft de adempauze die Corona ons opdrong ons de ruimte om na te denken over een meer mens- en milieuvriendelijke manier van leven?
Het is deze meimaand vijf jaar geleden dat paus Franciscus zijn opzienbarende encycliek over de aarde en de arme ten doop hield. Een regelrechte oproep om ons af te keren van de ratrace naar sneller en meer waarmee we de aarde uitputten. Een oproep om ons toe te keren naar de aarde als het gemeenschappelijk huis van al wat leeft en naar de arme die de lasten draagt van ons verspillend gedrag. De paus gelooft niet in een technocratische oplossing van de problemen die we met onze levensstijl veroorzaken. Hij bepleit een andere en inclusieve manier van leven, waarin we niet onze eigen noden centraal stellen maar die van de wereldgemeenschap en van de aarde. Zal het ervan komen? Geeft de adempauze die Corona ons opdrong ons de ruimte om na te denken over een meer mens- en milieuvriendelijke manier van leven?
Ik ben er niet optimistisch over. Bij de economische crisis van twaalf jaar geleden veerde ik ook op en voelde ik een aangename spanning of we niet – wijs geworden - onze prioriteiten zouden bijstellen. Femke Halsema (GroenLinks) hield toen een toespraak bij de 10e Dag van het Ethisch Beleggen, georganiseerd door de ASN bank. Zij wees op de samenhang tussen de financiële crisis, de voedselcrisis en klimaatcrisis. Deze onderling verknoopte crises verdienen een gecombineerde aanpak. Die moet onder andere leiden tot gezonde banken die de omslag naar een duurzame samenleving willen financieren, op basis van een nieuwe bancaire missie, gebaseerd op people, profit en planet. Een ‘Green Deal’ noemde ze die aanpak, naar analogie van de New Deal, het visionaire programma van de Amerikaanse president Roosevelt om de Verenigde Staten uit het slop van de Grote Depressie te trekken. De Europese Commissie gebruikt die term nu ook voor haar beleid om Europa in 2050 klimaatneutraal te maken!
Toen waren het de omvallende banken die een globale bezinning veroorzaakten, nu is het een dodelijk virus. Het lijkt erop dat we in beide crises toch weer inzetten op het repareren van het oude systeem en wij ons oude vertrouwde maar desastreuze gedrag weer zo snel mogelijk op pakken. Ik geniet nog maar even van de stille tijd en de kans om te dromen over een meer sobere, tevreden en gelijkwaardige samenleving, waarin de aarde en de arme de prioriteiten bepalen. De encycliek en de Green Deal wijzen een weg. Je hoeft er niet in te geloven om er toch op te kunnen hopen.