Als ik aan mystiek en mystici denk, is Dietrich Bonhoeffer (Duits Luthers theoloog,1906 – 9 april 1945) niet een naam die bij mij binnenkomt. Ik lees al jaren werk van en over hem (vooral dat laatste) en leerde hem kennen als een man die nauwgezet de Bijbel leest, grondig de teksten bestudeert en overdenkt wat geloven in God en Zijn Woord betekent voor zijn handelen in het dagelijks leven. Als lid van een familie die al geslachten lang haar verantwoordelijkheid nam en het leven ten dienste stelde van de maatschappij, dacht hij ook grondig na, welke taken hierin voor hem waren weggelegd. Dit vergde veel zelfonderzoek: in kerk en maatschappij bepaalden zijn geloof en geweten de plek die hij daarin innam. Dat betekende in de jaren dertig de Bekennende Kirche mede op richten, die zich keerde tegen de officiële kerk, waarvan de leiding voornamelijk meeging in de nazistische rassenleer. Het betekende in de oorlog actief zijn in het verzet, wat hem uiteindelijk fataal zou worden. Na maandenlange gevangenschap werd zijn doodvonnis op 9 april 1945 in Flossenburg voltrokken. Het was de uiterste consequentie van wat Bonhoeffer zag als de enige houding, die hij kon innemen op grond van de navolging van Christus, zoals hij die leerde uit de bestudering van de Bijbel. Een ethicus en pragmaticus, dat was voor mij Bonhoeffer.
En nu verscheen onlangs “Voor het leven. De spiritualiteit van Bonhoeffer” van Kick Bras. In de epiloog schrijft Bras: “Met zijn spiritualiteit bedoel ik de eenheid van zijn theologische visie en zijn leven.” De auteur geeft hier veel voorbeelden van. Soms dacht ik: je kijkt hier wel erg door je eigen – spirituele – bril, maar voornamelijk geeft hij een nieuwe kijk op de denk- en leefwijze van Bonhoeffer en leert hij de lezer, mij, met een andere bril Bonhoeffers taal te verstaan: bidden is niet alleen doen, omdat we dat zo geleerd hebben, maar ook bidden als meditatieve momenten. En is dat niet wat mystiek ook is? De taal achter de taal leren verstaan en voelen. Soms ligt dat er in dit boek voor mij een beetje te dik bovenop. Ergens schrijft Bras: “Ik denk dat ik in zijn geest spreek, als ik zeg dat...” Dat klinkt mij te speculatief. Wel mooi en praktisch is de indeling van het boek. In tien hoofdstukken, gaat hij in op tien aspecten van Bonhoeffers gedachtengoed. Elk hoofdstuk eindigt hij met wat dit betekent voor onze spiritualiteit. Het maakt het soms redelijk taaie boek luchtig en praktisch. Tot slot een definitie van Bonhoeffers spiritualiteit, verwoord door de auteur: “Zijn spiritualiteit is een relationele spiritualiteit, het is het gebeuren tussen God en de mens. De vonk die tussen hen opschiet.”
Met het lezen van dit boek moet ik mijn eigen definitie van spiritualiteit bijstellen. Dat is wat goede boeken met je doen: je eigen vanzelfsprekendheden opschudden.
Voor het leven. De spiritualiteit van Dietrich Bonhoeffer | Kick Bras | Uitgeverij Kok | februari 2018 | Paperback | 224 blz | 19x215x135 mm | ISBN 9789043529518