Alle verkiezingen van de afgelopen tijd hebben mij opnieuw één ding duidelijk gemaakt: het is complex. De samenleving is complex. Niet alleen door het grote aantal zaken dat er speelt, maar ook door alle mensen. Iedereen is verschillend en denkt er het hare of zijne van. Of denkt er niets van, dat kan ook nog. Ook dat hoort bij het complexe geheel. En veel personen, groepen en partijen proberen juist bij die verkiezingen het hunne bovenaan te krijgen. Bij een veelheid aan meningen en partijen valt dat niet mee. De strategie om toch in de aandacht te komen is vaak om je te beperken tot één item. Vergezeld van één slogan of een oneliner.
Ik heb vroeger op het voortgezet onderwijs geleerd samenvattingen te maken. Van artikelen en boeken. Soms kwam daarbij de opdracht om het overkoepelende thema eruit te lichten. Dat waren vaak inspannende bezigheden, want wat neem je mee, wat hoort erbij en wat kun je weglaten? Op die manier probeer ik ook te kijken naar wat er tegenwoordig gezegd en geschreven wordt over onze samenleving. Pakken ze, naar mijn mening, de juiste elementen mee. En dan heb ik toch vaak het gevoel dat ze het onderwerp tekortdoen. Iets wat mij dan weer doet verzuchten: “Maar beste mensen, er is nog méér!”
Er wordt al het nodige opgeworpen om de inhoud van onderwerpen meer recht te doen, om de complexiteit wat meer naar voren te laten komen. Ook bij verkiezingen en dergelijke. Ik ondersteun dat van harte. Van debatten met vooral het reageren op stellingen heb ik intussen genoeg. Het blijft te oppervlakkig. En de achterliggende onderbouwing blijft achterwege, net als de vaak zo nodige relativeringen en marges.
Dit was misschien voor deze twee personen een zinvolle discussie, maar voor mij zit er nog een heel verhaal achter. Een verhaal van mensen.
Een specifiek voorbeeld daarvan vond ik het debat tussen Rutte en Baudet. Ik heb er maar een stukje van gezien, maar dat gedeelte ging onder andere over de immigratie. Het hele probleem van de immigratie werd beperkt tot een discussie over hekken, de hekken bij Macedonië en Hongarije, de deal met Turkije en waar ons hek zou moeten komen. Dit was misschien voor deze twee personen een zinvolle discussie, maar voor mij zit er nog een heel verhaal achter. Een verhaal van mensen. Mensen die lijden onder geweld, mensen die vluchten, mensen die geen bestaan hebben, mensen die uitgebuit worden.
We hebben er volgens mij behoefte aan om veel meer generalistisch te gaan kijken en denken. Of eigenlijk meer globaal, want tegenwoordig kunnen we haast op elk plekje op onze aardbol meekijken. En als ik dan zelf een algemene lijn mag schetsen dan zie ik toch een paar ontwikkelingen die ons denken en doen moeten gaan bepalen.
De wereldbevolking neemt elke 12 jaar met 1 miljard mensen toe. Als je ieder mens als potentiële klant bestempelt, dan kun je veel economische groeikansen zien. Maar door die groei komt onze aarde nog meer onder druk te staan wat betreft de beschikbaarheid van grondstoffen en het klimaat. En juist op die terreinen speelde al het nodige. Dit worden dé items van de toekomst. En dat terwijl de meeste landen en partijen nog met hun eigen markt en hek bezig zijn.
De oproep van paus Franciscus in Laudato Si’ vond ik dan ook prachtig. Hij riep op om bij alle problemen en oplossingen, bij alle voor- en tegenstanders, door alle mensen van goede en kwade wil op zoek te gaan naar iets wat allen gezamenlijk bindt en waar ieder zich aan wil verbinden. Dat alle mensen daadwerkelijk de handen in elkaar slaan om aan een gezamenlijke wereld te bouwen en gezamenlijk de problemen te tackelen. Een utopie? We zien het zo vaak gebeuren als er iets speelt. Ja, de schaal is wat groter, maar is het daarmee onmogelijk?
Samen op zoek naar die ene oneliner die iedereen past. Een mooie uitdaging. Het zou de politiek in ieder geval een stuk interessanter maken.