In magazine Kerk Wereldwijd schreef Tom Boesten: “De grote kwestie van goed of kwaad waar de mensheid voor staat, is de bedreiging van de schepping, in directe samenhang met de tegenstelling tussen rijk en arm. Dit zijn geen kwesties van individueel gedrag en individuele keuzes; om deze zaken ten goede te keren, is collectieve inzet van de hele mensheid nodig.” (KW 2/2024, p.21)
Het is een waarheid als een koe: dé allergrootste crisis die de wereld kent, is de voortgaande klimaatcrisis. En de alsmaar groeiende kloof tussen arm en rijk verergert deze crisis, want als je arm bent gaat alle levensenergie zitten in de dagdagelijkse strijd om te overleven, om de eindjes aan elkaar te blijven knopen en uit de schuldslavernij te blijven of te geraken. En wat die andere energiebronnen betreft: arme mensen verstoken vaak noodgedwongen hout en alles wat brandbaar is, want warmtepompen en zonnepanelen kunnen ze niet betalen. En in ons land maakten vele huishoudens juist door de hoge prijzen voor gas en elektriciteit de afgelopen tijd een ‘armoedeval’ door.
De kloof tussen arm en rijk
Al in de 19e eeuw merkte de dichter Percy Shelley op dat de rijken steeds rijker worden en de armen armer. En vandaag de dag is het niet anders. De rapporten die de Verenigde Naties jaarlijks publiceert over de verdeling van armoede en rijkdom in de wereld bevestigen dat de kloof tussen armen en rijken steeds dieper en breder wordt.
In het onderzoek De leefwerelden van arm en rijk van het Sociaal en Cultureel Planbureau staat beschreven hoe de leefwerelden van de 20 procent meest welvarende en de 20 procent minst welvarende Nederlanders in de leeftijd van 30 tot en met 59 jaar zich tussen 2011 en 2020 hebben ontwikkeld. De conclusie luidde: “Zowel de armste als de rijkste inwoners van Nederland ontmoeten in de buurt, op het schoolplein, bij familie en op hun werk vooral mensen die net als zij weinig of juist veel welvaart hebben.” (Website Sociaal en Cultureel Planbureau; 05-04-2024)
Prioriteiten
De VN hamert er net als de huidige paus (in de encycliek Laudato Si’), samen met vele andere organisaties en individuen – waaronder de meeste wetenschappers – steeds opnieuw op dat de milieu- en klimaatcrisis zich blijft verergeren. En de desastreuse gevolgen worden inmiddels door ons allen waargenomen. Werden vorig jaar alle warmterecords gebroken, dit jaar zullen alle neerslagrecords eraan gaan. Want het blijft maar regenen. In ons land uit zich dat in mislukte oogsten, verregende vakanties en een slakkenplaag. En dat is vrij onschuldig vergeleken bij de dambreuken, overstromingen en verwoestende modderstromen die langdurige, heftige regenbuien in andere landen bewerkstelligen. En die ‘andere landen’ zijn vaak te arm om grote Deltawerken op te kunnen zetten, zoals dat in ons land na de watersnoodramp van 1953 gebeurde.
En tegelijkertijd zien we dat de geopolitieke spanningen in de wereld, en de conflicten en oorlogen die daarmee gepaard gaan, veroorzaken dat de meeste wereldleiders hun klimaatagenda’s aan het verwaarlozen zijn. Wat ertoe leidt dat de wereld op dit moment ruim 20 keer meer uitgeeft aan bewapening dan aan klimaatfinanciering!
En ook de internationale samenwerking - op klimaatgebied en armoedebeleid broodnodig - wordt door alle spanningen en conflicten ondermijnd en ondergraven.
Populistisch klimaatbeleid
En daarbij komt dat het populisme momenteel hoogtij viert in de politiek. Populisme (van het Latijnse 'populus', volk) is een manier van communiceren en van politiek bedrijven waarin de centrale tegenstelling die tussen het vermeende volk en de vermeende elite is, en waarbij de populist de kant van het volk kiest.
Over het algemeen versimpelen en verkleinen populistische partijen de grote politieke vraagstukken, op het thema migratie na. Dat blazen ze juist op tot onvoorstelbaar grote proporties. Maar met name de klimaatproblemen worden verkleind, gebagatelliseerd en zelfs ontkent.
Wat het klimaatbeleid betreft, was de grootste partij in de Tweede Kamer – de PVV – voor de landelijke verkiezingen in november 2023 dan ook kort en simpel: haal alle maatregelen en afspraken direct door de versnipperaar. Het stikstofbeleid is onzin, het klimaatbeleid hysterische bangmakerij! Geert Wilders wil alleen meer geld uitgeven aan het verhogen van dijken en aan kerncentrales. Hij wil de belasting op de energierekening verlagen, net als de accijnzen op brandstof. Kolencentrales moeten openblijven, windmolens en zonneparken verdwijnen, Schiphol mag groeien.
Als u dergelijk beleid ziet zitten, hebt u op 6 juni weer een unieke kans om dat duidelijk te maken, want dan zijn er wederom verkiezingen in ons land. Dit keer voor het Europese Parlement. Iedereen mag weer nadenken en beslissen welk vakje je rood kleurt in het stemhokje.
Franciscaanse spiritualiteit
Maar terug naar het begin van dit artikel, waarin de bedreiging van de schepping – in directe samenhang met de tegenstelling tussen rijk en arm – benoemd werd als de grote kwestie waar de mensheid voor staat. De franciscaanse spiritualiteit is bij uitstek geschikt om deze thema’s - verbondenheid en vriendschap met de armen en opkomen voor het behoud van de schepping - op één te zetten en aan elkaar te koppelen. Want Franciscus was verliefd op Vrouwe Armoede en hield en genoot van onze zuster Moeder Aarde ‘die ons voedt en in leven houdt!’ Alle schepselen komen voort uit Gods scheppende hand. Franciscus noemt alles en iedereen broeders en zusters: broeder zon, zuster maan, zuster water, onze zusters de vogels, broeder wolf, broeder vuur, broeder wind, zuster dood. En melaatsen noemde hij ‘onze christelijke broeders’.
Het is zoals het op de website van ADOFF – een franciscaans steunfonds – te lezen staat:
“In navolging van Franciscus heel de schepping aanspreken met broer en zus brengt een geweldige ommekeer teweeg. Als vanzelf ga je dan anders met de schepping om en behandel je niet alleen mensen, maar ook dieren en planten op een liefdevolle manier en met respect. Dat is misschien wel de sleutel om ernst te maken met aandacht voor klimaat en milieu. Het daagt ons ook uit tot een vredelievende manier van leven.”